Streszczenie: Obszar Pomorza Gdańskiego i powiązanych z nim historycznie ziem chełmińskiej, michałowskiej i lubawskiej funkcjonował w Rzeszy Niemieckiej jako obszar administracyjny Prusy Zachodnie. Przez wieki przenikały się tu wpływy polskie i niemieckie, a teren przechodził z rąk do rąk. Pierwotnie należący do Królestwa Polskiego, w XIII i XIV w. zajęty przez zakon krzyżacki, od 1466 do 1772 r. ponownie w ramach Polski, przeszedł następnie w wyniku rozbiorów do państwa pruskiego. W 1914 r. u progu wybuchu. Wielkiej Wojny wydawało się, że tę kilkuwiekową rywalizację wygrała strona niemiecka. Tendencje demograficzne były bowiem bardziej korzystne dla Niemców. Według oficjalnych danych pochodzących ze spisu ludności z1910 r. ówczesną prowincję Prusy Zachodnie zamieszkiwało 65% ludności niemieckiej i 35% polskiej. Cztery lata Wielkiej Wojny odmieniły tę sytuację. W listopadzie 1918 r. Niemcy przegrały wojnę, a na arenę międzynarodowych rokowań powróciła sprawa niepodległości Polski i jej powrotu nad Bałtyk. Miejscowe koła polskie podjęły również działania mające na celu zorganizowanie lokalnych struktur polskich. Tak powstał Podkomisariat Naczelnej Rady Ludowej z siedzibą w Gdańsku, a w każdym powiecie lokalne Rady Ludowe. Powstawały również struktury konspiracyjne, w tym przede wszystkim Organizacja Wojskowa Pomorza. Jej struktury były szczególnie aktywne w Borach Tucholskich oraz na terenie ziemi chełmińskiej. O ostatecznym kształcie granic i przynależności spornych ziem zadecydował traktat wersalski podpisany w dniu 28 czerwca 1919 r. Na jego mocy 62% terenu prowincji Prusy Zachodnie zostało przyznane Polsce. Poza Polską pozostała jednak stolica ziemi pomorskiej - Gdańsk, który przez kolejne pokolenie wiódł życie wolnego miasta. To zadecydowało, że nową stolicą polskiego Pomorza został Toruń, który powrócił do Polski 18 stycznia 1920 r.