Streszczenie: Artykuł omawia zagadnienie przemian struktur ludności Torunia i powiatu toruńskiego od drugiej połowy XIX w. do okresu międzywojennego włącznie, zawiera także analizę materiału statystycznego pozyskanego z różnych typów źródeł. Dla drugiej połowy XIX w. do 1914 r. wykorzystano zestawienia statystyczne dla poszczególnych powiatów Prus Zachodnich za lata 1871, 1885, 1895,1905 i 1910. Wykorzystane również zostały informacje ze statystyk pruskich z XIX i początku XX w. Dla lat międzywojennych niezwykle pomocne były spisy ludności z 1921 i 1931 r. Omówiono sytuację ludnościową, wyznaniową, narodowościową i społeczno-gospodarczą w tym okresie na terenie Torunia i powiatu. Toruń był wówczas ważnym ośrodkiem przemysłowym, ale był też twierdzą i posiadał garnizon, co miało duży wpływ na rozwój miasta, jak i jego charakter już od czasów pruskich. Gminy wiejskie i obszary dworskie były terenami głównie rolniczymi, zróżnicowanymi pod względem wyznaniowym i narodowościowym. Z krótkiego przeglądu informacji statystyczno-demograficznych wyłania się obraz ogromnych zmian w strukturze wyznaniowej i narodowościowej ludności, gdzie cezurą była I wojna światowa i odzyskanie przez Polskę niepodległości. Było to wynikiem procesu repolonizacji, który dokonywał się na terenie całego powiatu w latach dwudziestych XX w. Zwiększenie liczby ludności polskiej i katolickiej oraz wyraźny spadek liczby ludności niemieckiej i ewangelickiej (choć wyznania i narodowości nie można wprost utożsamiać) odzwierciedlały zmiany polityczne i tworzenie państwa polskiego na nowo po ponad stu latach.