W trakcie II wojny światowej.

Istnieje nieodparta potrzeba utrwalania pamięci o losach i drodze tułaczej obywateli Kresów Wschodnich Polski deportowanych w głąb Rosji Sowieckiej w okresie II wojny światowej. Dramatu lat 1940-1942, w których setki sowieckich eszałonów towarowych wiozły tysiące stłoczonej ludności Kresów Wschodnich, siłą i przymusem wyrwanych z rodzinnej ziemi – nie sposób zapomnieć. Wiozły ich w bezkresną dal Syberii – w tundry, kołchozy lub pustkowia stepowe, w których czekała katorżnicza praca, głód, nędza, poniżenie i choroby. Wśród wielu szerzących się chorób zakaźnych dominował dur plamisty (wówczas częściej określany jako tyfus plamisty). Był groźną chorobą nabywaną z powodu szerzącej się wszawicy wśród deportowanej, stłoczonej ludności, osiedlanej potem w prymitywnych warunkach, pozbawionej podstawowych środków sanitarnych, wody; ludzi dotkniętych głodem i wyniszczonych. I nie można pominąć rozpaczliwego przedzierania się chorych zesłańców do wojskowych baz mobilizacji formującego się Wojska Polskiego w Rosji Sowieckiej w celach obronnych przed inwazją niemiecką (rok 1942). Głównym i słusznym jednakże celem sztabu dowództwa Wojska Polskiego było wyprowadzenie z Rosji setek tysięcy chorych, wyniszczonych obywateli polskich deportowanych z ojczystego kraju. Losy cywilnej ludności zesłańczej wiązały się ściśle z losami żołnierzy wstępujących do Wojska Polskiego w ZSRR i na zawsze zapisały się w pamięci pokoleń Polaków, którzy przeżyli etapy pobytu w Rosji. Przemieszczenie i dalszy pobyt Wojska Polskiego i ludności cywilnej w południowych republikach ZSRR – to okres narażania zesłańców na endemie i epidemie malarii – choroby tropikalnej występującej także podczas koszmarnej ewakuacji z terenu Rosji Sowieckiej i dalszych etapów drogi wojennej przez tereny Iranu, Iraku, Palestyny i Egiptu – aż do wymarszu do Włoch. W opracowaniu swoim pragnę – na tle opisu tułaczej drogi zesłańców polskich – zaakcentować także skalę siły niszczycielskiej chorób zakaźnych i tropikalnych, szczególnie dominujących wśród innych chorób: duru plamistego i malarii. W tym celu – zamieszczając współczesną charakterystykę kliniczną tych groźnych chorób wraz z uproszczonym, krótkim zarysem patologii klinicznej, diagnostyki i bezwzględnymi zaleceniami terapeutycznymi w ramach hospitalizacji chorych i opieki sanitarnej – zamierzałam z całą świadomością podkreślić obowiązujące wymogi prawidłowego postępowania medycznego, porównując je ze stopniem zaniedbań i uchybień medycznych, na jakie skazani zostali deportowani zesłańcy (szczególnie dzieci i ludzie starzy, wyniszczeni głodem) w regionach szerzących się chorób. Wysoka zachorowalność i znaczna śmiertelność notowana wśród rzesz ludności cywilnej i żołnierzy Wojska Polskiego były wyrazem siły niszczycielskiej chorób zakaźnych i tropikalnych. Stały się one sprzymierzeńcem okupacyjnych wojsk sowieckich i niemieckich w okresie II wojny światowej. Pamięć o losach obywateli Kresów Wschodnich Polski zesłanych do ZSRR to nie tylko opisy wojennej przeszłości, lecz i powroty do śladów, bolesnych miejsc i strat poniesionych na obcej ziemi podczas tułaczej drogi.