Abstrakt: W analizie rozwoju populacji Pomorza w XVIII w. autor korzysta z relatywnie dobrze zachowanych statystyk pruskich, aby określić priorytety dalszych badań na poziomie jednostek, zbiorowości lokalnych czy też wspólnot. Za ich wspólny paradygmat proponuje przyjąć koncepcję sposobu reprodukcji i podejście funkcjonalistyczne, nawet gdyby szczegółowe badania pokazały, że to nie siły zewnętrzne, jak głoszą starsze teorie, lecz wewnętrzne, zdestabilizowały zakładany system.

Streszczenie: Historyczne badanie demograficzne może stanowić problem, jeśli sprowadza się wyłącznie do opisu poszczególnych przypadków, dlatego badania na poziomie jednostek lub rodzin, społeczności i populacji muszą się do siebie odnosić. W badaniach populacji historycznych, takich jak ludność Pomorza w XVIII stuleciu, funkcjonalizm, podobnie jak podejście Süßmilcha i Malthusa, nadal się sprawdza. Ogólną ewolucję tej populacji przedstawili już Szultka i Lesiński, potraktowali jednak wybiórczo kwestię migracji i nie uwzględnili wpływu płodności i śmiertelności. Te luki można uzupełnić, jeśli do analizy danych, które zebrały pruskie władze, wykorzysta się koncepcję populacji stabilnych. Wyniki pokazują, że ówczesny system demograficzny Pomorza charakteryzował się niską i lekko spadającą umieralnością, oczekiwana długość życia w momencie urodzenia wynosiła w ostatnim ćwierćwieczu 38,5 lat, 2,9 dzieci na kobietę dożywało dorosłości, a przyrost naturalny utrzymywał się na poziomie 1%. Demograficzne skutki migracji były stosunkowo niewielkie, ale reperkusje wojny siedmioletniej dawały się odczuć jeszcze w następnym pokoleniu. W sumie był to system o nikłej presji. Zanim nastąpił spadek płodności, decydujące znaczenie dla jego regulacji miały wiek kobiety w momencie zawierania małżeństwa i celibat. Pytanie, czy i jak ten model funkcjonował w rzeczywistości, w której jednostki podejmowały decyzje, a społeczności narzucały ograniczenia, pozostaje nadal pytaniem otwartym. Choć na Pomorzu mamy mniej źródeł do wyboru niż w innych częściach Europy, dałoby się jednak przeprowadzić jeszcze więcej badań w tej dziedzinie.