"Politicus vates" : kreacja podmiotu wieszczącego w wybranych staropolskich przepowiedniach elekcyjnych

Article

E-book

In basket

"Politicus vates" : kreacja podmiotu wieszczącego w wybranych staropolskich przepowiedniach elekcyjnych / Grzegorz Trościński. W: Roczniki Humanistyczne. T. 71, z. 1 (2023), s. 83-105.

Author

Trościński Grzegorz Autor

Form of Work

Artykuły Publikacje naukowe E-booki

Subject

Jan III Sobieski (król Polski ; 1629-1696) Tematy i motywy Poezja Polityka Przepowiednie Literatura polska

Genre/Form

Artykuł problemowy Artykuł z czasopisma naukowego

Domain

Historia Literaturoznawstwo

Okres

d1701 d1900

Dokument nadrzędny: Roczniki Humanistyczne.

Dot. przepowiedni elekcyjnych z czasów bezkrólewia po śmierci Jana III Sobieskiego.

Tematem artykułu jest omówienie kategorii podmiotu wieszczącego w wybranych przepowiedniach elekcyjnych oraz wprowadzenie terminu "politicus vates" do opisu staropolskiej okolicznościowej poezji politycznej. Na wybór stylizacji profetycznej w tej poezji wpłynęła niezwykła popularność konwencji prorockiej i wieszczej, wypracowane w jej obrębie komunikacyjne schematy, rodzaj retoryczny – "genus propheticum" – wykorzystywany w kaznodziejstwie kościelnym oraz autorytet prorockich ksiąg biblijnych, wizyjnych tekstów chrześcijańskich i antycznych modeli apollińskich, sybillińskich i kasandrycznych. Omówione zostały teksty elekcyjnych przepowiedni powstałych w okresie bezkrólewia po śmierci Jana III Sobieskiego. Duża grupa utworów stanowi późniejszą recepcję proroctwa Jerzego Joachima Retyka i opiera się na przepowiedni o różno-barwności przyszłego monarchy ("diversicolor"). Mianem "politicus vates" (polityczny wieszcz) został określony twórca przepowiedni i wykreowany przez niego podmiot wieszczący przyszłość, interpretator proroctwa i jego adaptator do określonej sytuacji politycznej. Interpretacji poddane zostały teksty, w których dokonana została stylizacja na proroctwo. Omówione zostały modele profetyczne i ich funkcja perswazyjna. Pokazano również komunikacyjny aspekt gry z odbiorcą, kiedy podniosły ton proroctwa zastosowany został w celu politycznej agitacji.

Wersja elektroniczna

Notes:

Summary, etc.

Dot. przepowiedni elekcyjnych z czasów bezkrólewia po śmierci Jana III Sobieskiego.

Language note

Streszczenie w języku angielskim.