"Politicus vates" : kreacja podmiotu wieszczącego w wybranych staropolskich przepowiedniach elekcyjnych

Artykuł

E-book

W koszyku

"Politicus vates" : kreacja podmiotu wieszczącego w wybranych staropolskich przepowiedniach elekcyjnych / Grzegorz Trościński. W: Roczniki Humanistyczne. T. 71, z. 1 (2023), s. 83-105.

Autor

Trościński Grzegorz Autor

Forma i typ

Artykuły Publikacje naukowe E-booki

Temat

Jan III Sobieski (król Polski ; 1629-1696) Tematy i motywy Poezja Polityka Przepowiednie Literatura polska

Gatunek

Artykuł problemowy Artykuł z czasopisma naukowego

Dziedzina i ujęcie

Historia Literaturoznawstwo

Okres

d1701 d1900

Dokument nadrzędny: Roczniki Humanistyczne.

Dot. przepowiedni elekcyjnych z czasów bezkrólewia po śmierci Jana III Sobieskiego.

Tematem artykułu jest omówienie kategorii podmiotu wieszczącego w wybranych przepowiedniach elekcyjnych oraz wprowadzenie terminu "politicus vates" do opisu staropolskiej okolicznościowej poezji politycznej. Na wybór stylizacji profetycznej w tej poezji wpłynęła niezwykła popularność konwencji prorockiej i wieszczej, wypracowane w jej obrębie komunikacyjne schematy, rodzaj retoryczny – "genus propheticum" – wykorzystywany w kaznodziejstwie kościelnym oraz autorytet prorockich ksiąg biblijnych, wizyjnych tekstów chrześcijańskich i antycznych modeli apollińskich, sybillińskich i kasandrycznych. Omówione zostały teksty elekcyjnych przepowiedni powstałych w okresie bezkrólewia po śmierci Jana III Sobieskiego. Duża grupa utworów stanowi późniejszą recepcję proroctwa Jerzego Joachima Retyka i opiera się na przepowiedni o różno-barwności przyszłego monarchy ("diversicolor"). Mianem "politicus vates" (polityczny wieszcz) został określony twórca przepowiedni i wykreowany przez niego podmiot wieszczący przyszłość, interpretator proroctwa i jego adaptator do określonej sytuacji politycznej. Interpretacji poddane zostały teksty, w których dokonana została stylizacja na proroctwo. Omówione zostały modele profetyczne i ich funkcja perswazyjna. Pokazano również komunikacyjny aspekt gry z odbiorcą, kiedy podniosły ton proroctwa zastosowany został w celu politycznej agitacji.

Wersja elektroniczna

Strefa uwag:

Adnotacja wyjaśniająca lub analiza wskazująca

Dot. przepowiedni elekcyjnych z czasów bezkrólewia po śmierci Jana III Sobieskiego.

Uwaga dotycząca języka

Streszczenie w języku angielskim.