Z Nadrenii na Śląsk : o dwóch witrażach z XIV w. w zbiorach Muzeum Architektury we Wrocławiu

Artykuł

W koszyku

Z Nadrenii na Śląsk : o dwóch witrażach z XIV w. w zbiorach Muzeum Architektury we Wrocławiu / Dobrosława Horzela. W: Roczniki Sztuki Śląskiej. T. 32 (2023), s. 9-38.

Autor

Horzela Dobrosława Autor

Forma i typ

Artykuły Publikacje naukowe

Temat

Muzeum Architektury (Wrocław) Sztuka niemiecka Sztuka sakralna Witraże Zbiory muzealne Fryburg Bryzgowijski (Niemcy) Krobica (woj. dolnośląskie, pow. lwówecki, gm. Mirsk) Nadrenia (Niemcy ; kraina historyczna) Śląsk Wrocław (woj. dolnośląskie)

Gatunek

Artykuł monograficzny Artykuł z czasopisma naukowego Artykuł z czasopisma o sztuce

Dziedzina i ujęcie

Historia Kultura i sztuka

Okres

d1280 d1340

Dokument nadrzędny: Roczniki Sztuki Śląskiej. T. 32 (2023) / [redaktor naczelny Bożena Guldan-Klamecka] ; Muzeum Narodowe we Wrocławiu.

Dot. nadreńskiej proweniencji witraży, ich losów po II wojnie światowej oraz włączenia do zbiorów muzeum.

Artykuł ma celu przedstawienie problematyki proweniencji artystycznej dwóch, czternastowiecznych kwater z przedstawieniami Bożego Narodzenia i ofiarowania Chrystusa w świątyni, które znajdują się w kolekcji Muzeum Architektury we Wrocławiu. Witraże te trafiły do wrocławskiego muzeum w wyniku ujawnionej w latach sześćdziesiątych XX w. „afery”, polegającej na niezgodnym z ówczesnym prawem obrotem dziełami sztuki. Według relacjonowanego w prasie dochodzenia, witraże (w tym cztery średniowieczne, jeden późniejszy) zostały zaoferowane do sprzedaży w 1966 r. przez osadnika wojskowego kapitana Edmunda Majewskiego. Paczki z witrażami zostały znalezione przez żołnierzy w maju 1945 r. w skrytce na strychu budynku zakładów drzewnych w Krobicy (niem. Krobsdorf) pod Mirskiem (niem. Friedeberg/Queis). Niewątpliwie wszystkie pochodziły z jednej, nieznanej kolekcji, ukrytej na Pogórzu Izerskim w czasie II wojny światowej. Interesujące z punktu widzenia badań proweniencyjnych nad wrocławskimi kolekcjami okoliczności odkrycia witraży w Mirsku nie są niestety pomocne w ustaleniu ich artystycznych źródeł.

Witraże o nieustalonym pochodzeniu wspomniano po raz pierwszy w informatorze o zbiorach wrocławskiego muzeum w 1975 r., a potem ponownie w wydaniu z roku 1989. W publikacjach tych nie podjęto się jednak określenia artystycznej proweniencji witraży. Lech Kalinowski i Helena Małkiewiczówna określili je jako dzieła z lat około 1300, stylistycznie powiązane z witrażami z lat około 1280 w Esslingen w Szwabii. Podobieństwa kwater w polskiej kolekcji do witraży w szwabskim Esslingen są jednak zbyt ogólnej natury, by doszukiwać się między tymi dziełami związków warsztatowych. Mimo to spostrzeżenie Kalinowskiego i Małkiewiczówny kieruje uwagę we właściwym kierunku: ku Nadrenii. W artykule postawiono tezę, że witraże we wrocławskiej kolekcji powstały w warsztacie górnoreńskim, na co wskazuje zarówno związek z tamtejszą tradycją okien Biblijnych, jak i styl. Analiza stylu prowadzi do wniosku, że witraże w Muzeum Architektury są pokrewne twórczości drugiego warsztatu kolegiaty we Fryburgu Bryzgowijskim, z drugiej fazy jego aktywności i powstały nie wcześniej niż około 1330 r., gdy wykonywano okna Kowali, Szewców oraz Tulenhauptów.

Strefa uwag:

Adnotacja wyjaśniająca lub analiza wskazująca

Dot. nadreńskiej proweniencji witraży, ich losów po II wojnie światowej oraz włączenia do zbiorów muzeum.

Uwaga dotycząca języka

Streszczenia w języku angielskim, francuskim i niemieckim.