Relacje prymasa Polski kard. Augusta Hlonda z reżimem komunistycznym w latach 1945-1948

Article

E-book

In basket

Relacje prymasa Polski kard. Augusta Hlonda z reżimem komunistycznym w latach 1945-1948 / Jerzy Pietrzak. W: Pamięć i Sprawiedliwość. 2023, [nr] 2, s. 400-418.

Author

Pietrzak Jerzy (1942- ) Autor

Form of Work

Artykuły Publikacje naukowe E-booki

Subject

Bierut, Bolesław (1892-1956) Hlond, August (1881-1948) Wolski, Wiesław Kościół katolicki Prymasi Katolicyzm Komunizm Kościół a państwo PRL Polityka wyznaniowa Polska

Genre/Form

Artykuł z czasopisma historycznego Artykuł z czasopisma naukowego Artykuł problemowy

Domain

Historia Polityka, politologia, administracja publiczna Religia i duchowość

Okres

d1945 d1948

Dokument nadrzędny: Pamięć i Sprawiedliwość : pismo naukowe poświęcone historii najnowszej. 2023, [nr] 2 / [redaktor naczelny Sławomir Kalbarczyk] ; Instytut Pamięci Narodowej - Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu.

Streszczenie: Kardynała Augusta Hlonda w ostatnich latach jego życia otaczała aura niezłomnego prymasa Polski, który nigdy nie uznał reżimu komunistycznego, nie spotkał się z komunistycznym prezydentem Bolesławem Bierutem i nie poszedł na żadne ustępstwa wobec komunistów. W kręgach kościelnych postawę taką przeciwstawiano postawie prymasa Stefana Wyszyńskiego, który zawarł z rządem porozumienie w 1950 r. (ocenę tę zmieniło dopiero słynne "Non possumus" i aresztowanie). Niniejszy artykuł oparty jest głównie na obszernej biografii "Pełnia prymasostwa. Ostatnie lata prymasa Polski kardynała Augusta Hlonda 1945-1948" (Poznań 2009), napisanej przez autora niniejszego artykułu na podstawie wielu źródeł, często dotąd nieznanych lub niedostępnych, oraz dotychczasowej literatury. Jego celem jest pokazanie, jaki był stosunek prymasa do reżimu w Polsce.

Prymas August Hlond, który wrócił z wojennej emigracji do kraju, miał świadomość konieczności podjęcia rozmów z reżimem komunistycznym i unormowania życia kościelnego, zwłaszcza po zerwaniu konkordatu. Uważał jednak, że rozmowy należało prowadzić wyłącznie w konkretnych sprawach, z zachowaniem niezależności Kościoła. Osobiście kontaktował się tylko z wojewodą poznańskim Feliksem Widym-Wirskim i wiceministrem administracji Władysławem Wolskim. Rozmowy w zasadzie dotyczyły jednej sprawy - żądania władz, by prymas złożył wizytę prezydentowi KRN Bolesławowi Bierutowi. Represje i fałszerstwa, jakie reżim zastosował podczas referendum sprawiły, że prymas i episkopat wystosowali do władz poufny memoriał, w którym domagali się poprawy sytuacji Kościoła i narodu w państwie. W następstwie tego kroku rozpoczęły się oficjalne rozmowy między pełnomocnikami episkopatu i rządu. Reżim traktował je instrumentalnie, wielokrotnie przerywał, poczynionych obietnic nie dotrzymywał, nie zaniechał polityki represji, a nawet ją nasilał. Kardynał Hlond był jednak zdania, że rozmowy należy kontynuować. Był gotów spotkać się Bierutem (co wcześniej wykluczał) i podjął z nim korespondencję. Nie wynikało to z politycznej naiwności, ale z roztropności i "konieczności chwili". Wprawdzie rozmowy te niewiele dały, ale opóźniały moment nadchodzącej rozprawy komunistów z Kościołem i dawały więcej czasu na mobilizację sił przed walną rozprawy.

Artykuł koryguje nieco opinię o kardynale Hlondzie jako niezłomnym i nieugiętym prymasie - interreksie, który komunistycznego prezydenta nie uznawał i nigdy się z nim nie spotkał, mimo reżimowych zabiegów - nie umniejsza to jednak wcale jego wielkości i zasług.

Wersja elektroniczna

Notes:

Language note

Streszczenie w języku angielskim.