Wotum marszałka Stanisława Lubomirskiego w Szczepanowie : problematyka fundacji, formy i autorstwa kościoła św. Stanisława

Article

E-book

In basket

Wotum marszałka Stanisława Lubomirskiego w Szczepanowie : problematyka fundacji, formy i autorstwa kościoła św. Stanisława / Ryszard Mączyński. W: Roczniki Humanistyczne. T. 71, z. 4 (2023), s. 67-108.

Author

Mączyński Ryszard (1954- ) Autor

Form of Work

Artykuły Publikacje naukowe E-booki

Subject

Lubomirski, Stanisław (1722-1783) Zawadzki, Stanisław (1743-1806) Architektura polska Mecenat Bazylika św. Marii Magdaleny i św. Stanisława (Szczepanów) Kościoły i kaplice Klasycyzm Autorstwo domniemane Architektura sakralna Szczepanów (woj. małopolskie, pow. brzeski, gm. Brzesko)

Genre/Form

Artykuł problemowy Artykuł z czasopisma naukowego

Domain

Architektura i budownictwo Historia

Okres

d1511 d1824

Dokument nadrzędny: Roczniki Humanistyczne.

Stanisław Lubomirski (1722-1783).

Artykuł został poświęcony nigdy dotychczas niepoddanemu głębszej refleksji badawczej kościołowi św. Stanisława w Szczepanowie nieopodal Brzeska w Małopolsce. O ile nazwa miejscowości jest szeroko znana, wszak właśnie z niej się wywodził ów kanonizowany biskup krakowski Stanisław (około 1030-1079), który po swej męczeńskiej śmierci z ręki króla Bolesława II Szczodrego (około 1042-1081), stał się jednym z najważniejszych patronów Królestwa Polskiego, o tyle zachowana w nim do naszych czasów osiemnastowieczna świątynia, która wedle tradycji stanęła na miejscu jego domu rodzinnego, pozostaje właściwie nieznana. Jest niewielka, złożona z prostokątnej nawy o salowym charakterze i takiegoż nieco od niej węższego prezbiterium. Cały wizualny efekt koncentruje się na zamykającej długą perspektywę fasadzie, odznaczającej się wykwintną stylistyką klasycystyczną i w wyraźny sposób nawiązującej do kształtu łuku triumfalnego. Na elewacji znalazły się dwie tablice z łacińskimi inskrypcjami informującymi o akcie fundacji i herb Szreniawa, którym pieczętował się ród Lubomirskich. Podejmowane rozważania skoncentrowane zostały na trzech zasadniczych kwestiach: wyjaśnieniu przyczyn dokonanej fundacji, przeanalizowaniu architektonicznej formy świątyni oraz zidentyfikowaniu domniemanego autora projektu.

Rekapitulując podjęte badania nad kościołem św. Stanisława w Szczepanowie, należy wypunktować przede wszystkim trzy zasadnicze wnioski. Murowana świątynia była osobistym wotum, złożonym przez Stanisława Lubomirskiego (1722-1783), marszałka wielkiego koronnego, własnemu patronowi-imiennikowi w nadziei jego niebiańskiego orędownictwa w trudnych chwilach postępującej nieuleczalnej choroby i obawy przed zbliżającą się śmiercią; fundator zmarł na suchoty niespełna dwa lata po zadysponowaniu swej woli. Inwestycja budowlana uczyniona w 1781 roku zaowocowała realizacją świątyni wprawdzie niewielkiej, lecz nowocześnie rozwiązanej pod względem funkcjonalnym i wyróżniającej się zaawansowaną klasycystyczną stylistyką, co w owym czasie było w Rzeczypospolitej jeszcze ewenementem, zwłaszcza na terenie Małopolski. Projektantem tego anonimowego dotychczas dzieła niewątpliwie był działający w środowisku warszawskim architekt Stanisław Zawadzki (1743-1806),wychowanek rzymskiej Akademii św. Łukasza. Przemawiają za tym – wskazane i omówione w artykule – analogie formalne z innymi realizowanymi przezeń współcześnie obiektami sakralnymi na Mazowszu: kościołem parafialnym w Nowym Dworze (1780) oraz kościołem należącym do gwardii pieszej koronnej w Warszawie (1781).

Wersja elektroniczna

Notes:

Summary, etc.

Stanisław Lubomirski (1722-1783).

Language note

Streszczenie w języku angielskim.