Streszczenie: Strefa gór średnich środkowej Europy, wliczając w to Sudety, jawi się w odniesieniu do okresu rzymskiego jako niemal kompletna pustka osadnicza. Obszary te były zlokalizowane z dala od gęściej zasiedlonych, nizinnych stref osadniczych, nie stanowiły ponadto przedmiotu badań realizowanych przez najważniejsze ośrodki badawcze. Prace wykopaliskowe przeprowadzone w latach 2017-2019 w rejonie Świętej Góry w Górach Kruczych zmieniają taki obraz postrzegania Sudetów. Odkryto depozyt, na który składa się 13 wczesnorzymskich sesterców. Trzy z nich zidentyfikowano jako sesterce Marka Aureliusza (161-180), jeden jako sesterc Kommodusa (180-190) i jeden jako sesterc Marka Aureliusza lub Kommodusa. W wypadku pozostałych ośmiu trudno zidentyfikować emitentów. Skład tego depozytu na terenie środkowoeuropejskiego Barbaricum jest zupełnie wyjątkowy, zarówno jeżeli chodzi o liczbę monet, jak i surowiec, z jakiego zostały wykonane. Najbliższe geograficznie znaleziska depozytów o zbliżonym składzie znane są z obszaru dzisiejszych Czech i Moraw. Uwagę zwraca ponadto fakt występowania dość wyraźnej koncentracji rzymskich monet brązowych innych nominałów na terenie polskiej części Sudetów. Mając na uwadze funkcjonowanie i przebieg szlaku bursztynowego, interesujące jest, że bardzo dużą liczbę monet ze stopów miedzi można zaobserwować w zachodniobałtyjskim obszarze kulturowym. Znalezisko ze Świętej Góry ma charakter wybitnie symboliczny, związany ze sferą kultury duchowej pradziejowych społeczności okresu wpływów rzymskich, która zobrazowała się w bardzo specyficznych warunkach górskiego środowiska naturalnego strefy granicznej, jaką stanowiło pasmo Sudetów, w tym Gór Kruczych. Imponujący masyw tych gór od strony wschodniej oraz Lasockiego Grzbietu i Rudaw Janowickich od zachodu tworzą monumentalne wrota flankujące dno Bramy Lubawskiej, stanowiącej jedyne w tej strefie Sudetów dogodne przejście masywu górskiego. Z terenu Barbaricum znane są analogiczne dary wotywne, składane w środowisku górskim, niejednokrotnie w kontekstach akwatycznych, bardzo często przy źródłach. Znalezisko z Lubawki jest koronnym argumentem potwierdzającym użytkowanie Bramy Lubawskiej jako ciągu komunikacyjnego między obszarami zamieszkiwanymi przez ludność kultury przeworskiej z jednej strony, a społecznościami Kotliny Czeskiej i górnonadłabskiego kręgu kulturowego w okresie wpływów rzymskich z drugiej. Bardzo prawdopodobne wydaje się, że "twórcami" depozytu byli przedstawiciele społeczności nadłabskich, próbujących ekspandować ku północy. Należy również wziąć pod uwagę możliwość powiązania ze skarbem przedstawicieli społeczności kręgu zachodniobałtyjskiego, co chcemy wyraźnie podkreślić.