Sex and mortality : changes in the age distribution of the deceased according to Polish press obituaries, 1845-1939 = Płeć a wymieranie : zmiany struktury wieku umierających według polskich nekrologów prasowych z lat 1845-1939

Article

E-book

In basket

Sex and mortality : changes in the age distribution of the deceased according to Polish press obituaries, 1845-1939 = Płeć a wymieranie : zmiany struktury wieku umierających według polskich nekrologów prasowych z lat 1845-1939 / Marek Jerzy Minakowski. W: Przeszłość Demograficzna Polski. [T.] 45 (2023), s. 101-125.

Author

Minakowski Marek Jerzy (1972- ) Autor

Form of Work

Artykuły Publikacje naukowe E-booki

Subject

Demografia historyczna Gender Wiek (biologia) Nekrolog Menopauza Śmiertelność Płeć

Genre/Form

Artykuł z czasopisma socjologicznego Artykuł z czasopisma naukowego Artykuł problemowy

Domain

Socjologia i społeczeństwo Historia

Okres

d1845 d1939

Dokument nadrzędny: Przeszłość Demograficzna Polski : materiały i studia = Poland's Demographic Past : materials and studies. [T.] 45 (2023) / [redaktor naczelny Dariusz K. Chojecki] / Polska Akademia Nauk. Komitet Nauk Historycznych. Komisja Historii Struktur Demograficznych i Społecznych ; Uniwersytet Szczeciński.

Abstrakt: W artykule ukazano, jak wyglądało stopniowe przejście od społeczeństwa, w którym wykres struktury wieku umierających kobiet ma dwa wyraźne szczyty przedzielone obszarem niskiej umieralności w okresie menopauzy (tak jakby menopauza odwracała trend, dając kobiecie nowy potencjał życiowy), do modelu, w którym struktura wieku dla kobiet i mężczyzn wygląda podobnie, ale kobiety wymierają później. Obserwowana zmiana polegała na tym, że lokalne minimum zgonów kobiet (wiek 41-45) pozostawało w tym samym miejscu, ale zanikało jedno z maksimów (ta grupa kobiet, dla których potencjał życiowy kończył się wraz z końcem wieku rozrodczego). Obserwacja zgonów męskich takiego zjawiska nie wykazuje, czym można tłumaczyć, dlaczego mężczyźni w znacznie mniejszym stopniu stali się beneficjentami wydłużenia oczekiwanej długości życia. Podstawą analizy jest 470 tys. polskich nekrologów prasowych z lat 1845-1939, w których znaleziono 205 tys. osób, a z nich wybrano 165 tys. takich, dla których znany jest wiek w chwili zgonu.

Streszczenie: W artykule porównano kształt piramidy wieku osób umierających w latach 1845-1939 w rozbiciu na kobiety i mężczyzn. Wykorzystano dane z 470 000 nekrologów opublikowanych w polskiej prasie z okresu trzech zaborów i II Rzeczypospolitej. Zgromadzone dane ukazują przede wszystkim zmianę sytuacji dorosłych kobiet. O ile dla dorosłych mężczyzn dominanta wieku śmierci przez cały badany okres przypadała na wiek 65-70 lat, a wykres nie pokazuje istotnych maksimów lokalnych (poza latami 1918-1920), o tyle wykres rozkładu wieku umierających kobiet wygodnie jest traktować jako sumę dwóch osobnych wykresów o kształcie dzwonu: dla pokolenia matek (umierających w wieku 16-40 lat) i pokolenia babek (umierających w wieku 46 lat i więcej). Grupa pośrednia, umierająca w wieku 41-45 lat, jest wyraźnie mniej liczna: wykresy dla kolejnych dziesięcioleci systematycznie, przez cały badany okres, pokazują tu minimum lokalne. Daje to podstawy do interpretacji uzyskanych danych zgodnie z teorią o przystosowawczym, ewolucyjnym sensie menopauzy, która odbierając kobiecie płodność, daje zarazem potencjał do przeżycia znacznie dłuższego życia, tym razem jako babcia wychowująca wnuki. To z kolei może tłumaczyć, dlaczego, odkąd kobiety przestały umierać w wieku rozrodczym, mają oczekiwane trwanie życia znacznie dłuższe niż mężczyźni.

Wersja elektroniczna

Notes:

Language note

Streszczenie w języku polskim.