Fragment niepublikowanej monografii M. Świerzbińskiego pt. "Martyrologia Inflant Polskich" dot. sytuacji mniejszości polskiej na Łotwie w l. 1920-1924

Streszczenie: Na Łotwie, w Łatgalii (Latgale) i okręgu iłuksztańskim (Ilūkste), podczas okupacji niemieckiej działał paralelnie do partyzantki sowieckiej polski ruch oporu. Po zajęciu Łotwy przez Armię Czerwoną ruch ten nadal funkcjonował, zachowując zarówno cel, tj. odbudowę niepodległej Polski, jak i strukturę oraz przysięgę, pochodzące jeszcze z czasów okupacji hitlerowskiej. Polskie podziemie cywilne i wojskowe istniało obok łotewskich zbrojnych i niezbrojnych grup oporu. W gminie Kaplava, a także na pobliskich terenach Białorusi (na przedwojennych polskich Kresach Wschodnich) działał oddział partyzancki, dowodzony przez Bronisława Worsława, liczący 30-40 osób, natomiast w Krasławiu (Krāslava) i Dyneburgu (Daugavpils) działała podziemna organizacja Siły Zbrojne Rzeczypospolitej; istniało także kilka mniejszych oddziałów partyzanckich, złożonych głównie z Polaków. Znamienne jest, że sowieckie organy represyjne w swoich śledztwach oskarżały aresztowanych o czyny z lat 1942 i 1943, a więc z okresu okupacji niemieckiej. Wynikało to najwyraźniej z pewnej dezorientacji sowieckich funkcjonariuszy służby więziennej, gdyż po II wojnie światowej instytucjom tym i ich pracownikom na Łotwie brakowało praktyki w rozpatrywaniu takich spraw. Liczni Polacy z omawianego obszaru byli zaangażowani także w łotewski narodowy ruch oporu pod koniec wojny i po jej zakończeniu. Wielu zostało za to aresztowanych i ukaranych zgodnie z prawem sowieckim. Także w późniejszych latach, po ustaniu oporu zbrojnego, znaleźli się wśród nich ludzie, którzy mieli odwagę wystąpić przeciwko rządzącym. Najbardziej znanym z nich był niewątpliwie dysydent Jan (Janis, Iwan) Jachimowicz, urodzony w Dyneburgu w 1931 r., aresztowany w marcu roku 1969.