STRESZCZENIE: W1642 r. zakończono budowę konwentu Niepokalanego Poczęcia NMP w Berdyczowie, jednak niepokoje wojenne i zatargi ze spadkobiercami fundatora doprowadziły do zniszczenia zabudowań klasztornych oraz kilkakrotnie zmuszały karmelitów do opuszczania Berdyczowa. Na stałe do konwentu powrócili na początku XVIII w., odbudowali wówczas kościół i klasztor według nowych założeń architektonicznych. Konwent stał się ważnym ośrodkiem kultu religijnego, nauki i kultury, pełnił też funkcję militarną. W 1866 r. klasztor został skasowany na mocy wydanego dwa lata wcześniej ukazu kasacyjnego. Ówczesne zabudowania nie zachowały się do dziś w oryginalnym kształcie, nie ma też śladu po ich wyposażeniu. Po kasacie rozproszeniu uległo zgromadzone w klasztorze archiwum, obecnie zachowane jedynie we fragmencie. Jednak te nieliczne zachowane dokumenty archiwalne pozwalają nam dzisiaj, przynajmniej częściowo, odtworzyć wygląd, usytuowanie i wyposażenie kościoła i klasztoru karmelitów bosych w Berdyczowie. Opis kościoła i klasztoru OO. Karmelitów Bosych w Berdyczowie, dokonany w czasie wizyty generalnej Michała Pałuckiego, wizytatora generalnego diecezji kijowskiej, w 1786 r. to jedno z zachowanych źródeł, które przekazuje takie właśnie informacje (o fundacji, wyposażeniu i architekturze klasztoru i kościoła, przechowywanych relikwiach, epitafiach i nagrobkach w kościele, drukarni klasztornej). Ponadto podaje liczne wiadomości odnoszące się do spraw majątkowych i religijnych konwentu, do bractw religijnych przy nim działających, podaje też wykaz zakonników przebywających w klasztorze w 1786 r. W publikacji ograniczono się do edycji jedynie tej części źródła, która podaje informacje o wyglądzie i wyposażeniu kościoła i klasztoru, chcąc w ten sposób przywołać to, co z naszego materialnego kulturowego dziedzictwa zostało już niestety bezpowrotnie utracone.