Streszczenie: W artykule przedstawiono budżet obywatelski jako narzędzie nie tylko konsultacji społecznych, ale także szczególną formę referendum lokalnego wpływającą na przebudowę przestrzeni małych i średnich miast. W tym przypadku skupiono się na wybranych miastach województwa opolskiego w latach 2019-2021. Szczególnie tak małe samorządy w Polsce nie mają obowiązku tworzenia tego typu narzędzi partycypacji społecznej. Dzięki temu łatwiej jest im z niego zrezygnować lub ograniczyć jego funkcjonowanie w reakcji na zawirowania zewnętrzne wynikające z takich zjawisk jak pandemia Covid-19 i obecnie galopująca inflacja czy wojna na Ukrainie. Główna hipoteza pracy zakłada, że ​​budżety obywatelskie na Opolszczyźnie charakteryzują się ograniczonym i słabnącym zainteresowaniem mieszkańców, zarówno zgłaszaniem projektów, jak i głosowaniem. Władze lokalne natomiast dążą do stopniowego ograniczania możliwości finansowych dostępnych w ramach tego narzędzia partycypacji społecznej. W tym przypadku weryfikacja powyższych hipotez służy zarówno teoretycznej, jak i praktycznej analizie zachowań władz lokalnych w zakresie kształtowania i realizacji budżetu obywatelskiego. Do analizy i weryfikacji postawionych hipotez wybrano próbę 5 z 36 miast i miasteczek województwa opolskiego, liczących powyżej 20 000 mieszkańców. mieszkańców, gdzie w latach 2019-2021 funkcjonowały budżety obywatelskie. W artykule wykorzystano dane lokalne na temat wykonania budżetów obywatelskich w miastach objętych analizą, a także dane archiwalne i dane dostępne w ramach statystyki publicznej.